بحران شیر خشک در چین

“کیفیت و سلامت مبنای توازن اجتماعی هستند” ^۱ این شعار مضمون پوسترهائی است که سردر دفتر مرکزی گروه سانلو^۲ در شهر شیجیاچوانگ^۳، مرکز ایالت شمالی هِبی^۴ در چین، را زینت داده اند. سانلو تا همین اواخر یکی از بزرگترین تولید کنندگان شیر خشک چین بود. اما اکنون در بیرون دفتر مرکزی شرکت می توان دهها نفر را دید که بچه در بغل منتظر هستند تا قوطی های شیر خشکی را بازپس بدهند که ممکن است به مواد شیمیایی مهلک آلوده شده باشند. توازن اجتماعی در بین مصرف کنندگان کشور چین به ندرت در معرض چنین آزمونی قرار گرفته است.

بحران سلامت مواد غذائی که نه تنها سانلو، به عنوان متهم اصلی، بلکه بخش عمده ای از صنعت لبنیات چین را فرا گرفته است، باعث شرمسار شدن رهبران چین شده است. در جولای سال گذشته بعد از آنکه شکایات گسترده ای از داخل و خارج کشور مبنی بر آلودگی مواد غذائی و داروئی چینی دریافت شد، مقامات یک مسئول سابق آژانس سلامت غذا و داروی کشور را به جرم دریافت رشوه اعدام کردند و امسال برای بهبود روند نظارت، این آژانس تحت نظارت وزارت بهداشت قرار گرفت. اما فروش شیر خشک آلوده که تا کنون باعث مسمویت ۶۰۰۰ نوزاد و کشته شدن چهار نوزاد دیگر شده است، نشان می دهد که هنوز نظارت به طرز خطرناکی ناکافی است.

دولت دلالان را مسئول این بحران می داند. این دلالان که شیر را از کشاورزان محلی خریده و به کارخانه تحویل می دهند، برای افزایش حجم شیر به آن آب اضافه کرده و برای فریب خریداران به شیر رقیق شده مقداری ملامین اضافه نموده اند. ملامین یک ماده شیمیائی است که از آن برای ساخت مواد پلاستیکی استفاده می شود. با اضافه کردن ملامین به شیر می توان غلظت پروتئین شیر را به رغم افزودن آب به آن بالا نشان داد و خریدار را فریب داد. استفاده از ملامین در مواد غذائی چینی سال گذشته و زمانی آشکار شد که تعدادی از حیوانات خانگی در آمریکا بر اثر تغذیه از غذاهای حیوانات که به ملامین آلوده شده بود، جان سپردند و سپس مشخص شد که در ساخت این غذاها از افزودنی های ساخت چین استفاده شده بود.

در آن هنگام دولت مرکزی چین از برخورد سریع با مساله خبر داد و از این بابت بر خود می بالید. اما وقایع اخیر نشان می دهد که واقعیت خلاف این بوده است. ظاهراً ملاحظاتی در بین بوده تا در حین بازیهای المپیک که در ماه آگوست برگزار شد کشور با کمبود مواد غذایی مواجه نشود.

مسئولین ایالت گانسو^۵ در غرب چین می گویند که آنان در ۱۶ جولای به وزارت بهداشت هشدار داده بودند که نرخ ابتلا به سنگ کلیه در بین نوزادانی که همگی از یک مارک شیر خشک استفاده کرده بودند، رو به تزاید است. اما اظهار نظر از سوی وزارتخانه تا ۱۱ سپتامبر به تعویق افتاد و تنها در این هنگام بود که اعلام شد که بر اساس آزمایشات متخصصین این بیماری بر اثر استفاده از شیر خشک بوده است. حتی در آن زمان نیز کار مهمی انجام نشد و شاید اگر دولت نیوزلند مقامات چین را تحت فشار نمی گذاشت، به این زودیها شاهد اقدامی از سوی آنان نمی بودیم. دولت نیوزلند در ۱۸ سپتامبر گزارشی را که از شرکت نیوزلندی فونترا دریافت کرده بود به مقامات چینی ارائه کرد. شرکت فونترا دارای ۴۳ درصد از سهام گروه سانلو است. در این گزارش گفته شده بود که سانلو شش روز قبل از بازیهای المپیک یعنی دوم آگوست، مشکلاتی در خصوص شیر خشک را به فونترا اطلاع داده بود.

هلن کلارک، نخست وزیر نیوزلند، اظهار داشت که فونترا به مدت چند هفته سعی کرده که مقامات رسمی را وادار به جمع آوری این شیرها از بازار نماید. اما آنچه مقامات انجام دادند تنها اقدام به جمع آوری نامحسوس کالا از مغازه ها بوده است. بدین ترتیب فونترا خود را محق می دانست که اطلاعاتش را در این خصوص فاش نسازد چرا که همانطوریکه آندرو فریر، مدیر عامل شرکت، ابراز داشت: “عدم تبعیت از قوانین یک بازار به معنی بی مسئولیتی است”.

در نهایت در ۱۱ام سپتامبر رسماً اعلام شد که ۷۰۰ تن شیر خشک تولیدی سانلو از بازارهای کشور جمع آوری شود. به فاصله دو روز وزارت بهداشت اولین کنفرانس خبری در این زمینه را برگزار کرد و هیئت دولت نیز بحران ملی سلامت غذائی اعلام کرد. یک هیات تحقیق و تفحص دولتی نشانه هائی از وجود مقادیر کمتر ملامین در شیر خشکهای دیگر یافت که توسط ۲۱ شرکت من جمله مارکهای مشهور نظیر گروه صنعتی Yili از ایالت مغولستان داخلی^۶ تولید شده بودند. شرکت اخیر از حامیان مالی المپیک پکن بوده است، با این وجود دولت چین اعلام کرده که هیچکدام از فرآورده های لبنی مصرفی در بازیهای المپیک و پارا المپیک به ملامین آلوده نشده بودند.

حالا دیگر مسئولین به صرافت افتاده اند. تعداد زیادی از دلالان شیر بازداشت شده اند. شهردار شیجیاچوانگ از کار برکنار شده و ریاست سانلو، تیان ونخوا، اخراج و بازداشت شده است. در سراسر کشور تمام مارکهای شیر خشک از بازار جمع آوری شده است و چناچه یک ناظر غربی گفته “چیزی جز نستله در بازار نمانده است”. نستله که اصلاً یک شرکت سوئیسی است ظاهراً از این بحران جان سالم به در برده است اما بسیاری از دیگر شرکتها در حال جمع آوری شیر خشکهای عرضه شده به بازار هستند. دولت در حال گسترش دامنه تحقیقات به دیگر محصولات لبنی است.

با این همه دولتمردان هنوز از بابت عکس العمل عموم
ی در قبال انتشار خبر نگران هستند. خبرنگاران چینین ادعا می کنند که اداره تبلیغات حزب کمونیست کلیه مطبوعات، به غیر از رسانه های معتمد حزب، را از تعقیب و انتشار خبرهای مربوطه برحذر داشته است. افرادی که در بیرون دفتر مرکزی شرکت سانلو به انتظار ایستاده اند از این بابت شکایت دارند که چرا مطبوعات محلی به بازتاب این مساله نپرداخته اند.

تعداد نیروهای پلیس در اطراف دفتر مرکزی سانلو و مهمترین بیمارستان کودکان شهر افزایش یافته است. در گوشه و کنار چین والدین عصبانی برای معاینه فرزندانشان برای اطمینان از عدم ابتلا به سنگ کلیه به درمانگاهها هجوم آورده اند. یک پدربزرگ سران محلی و شرکتهای تجاری را به تبانی متهم می کند. وی می گوید “در دوره مائوتسه تونگ، هرگز چنین اتفاقی نمی افتاد”. به این ترتیب می توان گفت توازن به عدم توازن منجر شده است.

^۱– Quality and safety are the foundations of social harmony

^۲– Sanlu Group گروه صنعتی سانلو که یکی از قدیمی ترین و بزرگترین تولید کنندگان غذای کودک و محصولات لبنی در چین است. ۵۶ درصد از سهام این کارخانه دولتی و ۴۳ درصد آن متعلق به شرکت نیوزلندی فونترا می باشد. نک به مقاله Sanlu Group در wikipedia. این مقاله اشاره دارد به بحران آلودگی شیر خشک چین. ظاهراً شیرهای استفاده شده برای تهیه شیر خشک (عمدتاً در شرکت سانلو) به ملامین آلوده شده بود. ملامین یک ماده شیمیائی است که در ترکیب آن نیتروژن وجود دارد. پس از افزودن آب به شیر غلظت پروتئین شیر کاهش می یابد و در نتیجه با تست غلظت نیتروژن می توان به آن پی برد. اما اگر به شیر رقیق شده، ملامین زده شود، روشهای استاندارد (Kjeldahl و Dumas) که مبتنی بر اندازه گیری غلظت نیتروژن است، قادر به تشخیص شیر رقیق شده از شیر خالص نیستند. البته ملامین در آب حل نمی شود، لذا به کمک فرمالدئید یا یک حلال ارگانیک دیگر ملامین را به شیر اضافه می کنند. ملامین به خودی خود یک ماده سمی نیست اما در بدن انسان بعد از ترکیب با دیگر مواد شیمیائی می تواند باعث ایجاد سنگ کلیه و دیگر بیماریهای کلیوی شود.

^۳– Shijiazhuang مرکز ایالت هبی. این شهر در یک قرن اخیر به دلیل قرار گرفتن بر سر راه آهن بیجینگ-ووهان و نیز به دلیل رشد صنایع نساجی، دارویی و شیمیایی رشد زیادی داشته است.

^۴– از ایالتهای شمالی چین و بزرگترین ایالت هم مرز با استان بیجینگ (پکن) که به آن یانچائو (Yanzhao) نیز گفته میشود.

^۵– Gansu

^۶– Inner Mongolia ایالت مرزی در شمال کشور چین و در جنوب مرز مغولستان

منبع: مجله اکونومیست، ۱۸ سپتامبر ۲۰۰۸