کربوهیدراتها

کربوهیدراتها عمده ترین منبع تامین انرژی بدن انسان می باشند. اغلب منابع تامین کربوهیدرات گیاهی هستند. کربوهیدراتها در بدن انسان یا به طور مستقیم تبدیل به انرژی می شوند و یا بدن آنها را به صورت چربی ذخیره می کند. همه کربوهیدراتها، از سه عنصر کربن، هیدروژن و اکسیژن تشکیل می شوند و دارای فرمولی به صورت Cm(H2O)n می باشند. برای مثال مولکول یک قند ساده همچون گلوکز، C6(H2O) از شش اتم کربن، ۱۲ اتم هیدروژن و ۶ اتم اکسیژن تشکیل شده است و به شکل یک ۶ ضلعی است. یک مولکول نشاسته بزرگ از صدها مولکول قند ساخته شده است که به شکل زنجیروار به هم متصل شده اند.

قند ساده

قندهای ساده، مولکولهای کوچکی هستند که از یک یا حداکثر دو واحد قندی تشکیل شده باشند. برای مثال گلوکز یکی از انواع قندهای ساده است که هر روزه در بدن و مغز ما انسانها به عنوان منبع تامین انرژی مصرف می شود. به قندهای ساده نظیر گلوکز، مونوساخارید نیز گفته می شود. دیگر مونوساخاریدها عبارتند از: فروکتوز، گالاکتوز و ریبوز. فروکتوز در میوه ها و سبزیجات و گالاکتوز در شیر موجود است. ریبوز در ساختار اسید ریبونوکلوئیک (قمستی از ژن) شرکت دارد. قندهای ساده، یعنی گلوکز، فروکتوز و گالاکتوز می توانند در ساختارهای ترکیبی شرکت کنند و دی-ساخاریدها را تشکیل دهند، که عبارتنداز:

  • لاکتوز (قند شیر) از مولکولهای گلوکز و گالاکتوز ساخته شده است. این همان ترکیبی است که لبنیات تولید شده از شیر گاو و گوسفند را برای برخی افراد غیر قابل هضم می سازد.
  • ساکارز (قند و شکر خوراکی) از مولکولهای گلوکز و فروکتوز تشکیل شده است.
  • مالتوز (قند مالت) قند غلات پس از تولید مالت که در ماءالشعیر، سمنو و عصاره مالت وجود دارد.

قندهای ساده در آب حل می شوند و ساکارز به آسانی جذب بدن می شود. مولکولهای گلوکز و فروکتوز در روده کوچک سریعاً جذب جریان خون می شوند که می تواند برای دیابتی ها مشکل ساز شود.

کربوهیدراتهای کامپلکس

کربوهیدراتهای کامپلکس زنجیره ای طولانی از واحدهای قندی هستند. برای مثال نشاسته، از تعداد زیادی گلوکز تشکیل شده است. گاهی این زنجیره می تواند شامل چندین شاخه نیز باشد.

  • نشاسته: در گیاهان، به خصوص دانه ها و ریشه ها، انرژی به صورت نشاسته ذخیره می شود. نشاسته یک ترکیب زنجیره ای از مولکولهای گلوکز است. برنج، گندم، ذرت، هویج و سیب زمینی منبع ذخیره نشاسته هستند. نشاسته در آب قابل حل نیست. برای هضم نشاسته بدن از آنزیمهای آمیلاز استفاده می کند.
  • گلیکوژن: حیوانات برای ذخیره گلوکز در بافت عضله از این فرم کربوهیدرات استفاده می کنند.
  • سلولز: در اغلب بافتهای گیاهی یافت می شود. سلولز به عنوان اسکلت در ساختار گیاهان عمل می کند. ما انسانها قادر به هضم سلولز نیستم ولی سلولز به عنوان یکی از عمده ترین ترکیبات فیبری و به عنوان حامل مدفوع در روده بزرگ از ارزش زیادی در غذای مصرفی برخوردار است.

نشاسته و گلوکز در رژیم غذایی ما انسانها از ارزش زیادی برخوردارند. سیب زمینی، غلات، برنج و ذرت منابع عمده نشاسته هستند. سبزیجاتی همچون کلم بروکلی، گل کلم، کاهو، مارچوبه و انواع سبزیجات سبز رنگ دارای نشاسته نیستند اما منبع سلولز می باشند. به همین دلیل سبزیجات سبز رنگ جزو غذاهای کم کالری محسوب می شوند.

کربوهیدراتها و متابولیسم

بدن انسان پروسه تجزیه کربوهیدرات به مونوساخارید را از زمان ورود، غذا به دهان شروع می کند. بزاق دهان دارای کمی آمیلاز است که در حین جویدن غذا، وظیفه شکستن مولکلول نشاسته را به مولکولهای گلوکز برعهده دارد. عمل هضم کربوهیدراتها در روده کوچک ادامه می یابد. مونوساخاریدها در روده کوچک جذب جریان خون می شوند و سپس یا مستقیماً برای تولید انرژی مصرف می شوند، یا در جگر و ماهیچه ها به صورت گلیکوژن ذخیره می شوند و یا به صورت بافت چربی درمی آیند. تنظیم گلوکز در خون توسط هورمونی به نام انسولین انجام می گیرد. انسولین به بدن فرمان می دهند که تمام قند اضافی خون را به صورت گلیکوژن ذخیره سازد. بدن افرادی که مبتلا به مرض قند هستند، قادر به ترشح انسولین نیست و یا حساسیت کافی به انسولین ترشح شده ندارد. بدن ترجیح می دهد که در صورت امکان از گلوکز برای فعالیتهای روزمره استفاده کند. عضلات و مغز انسان از گلوکز به عنوان منبع انرژی استفاده می کنند. اگرچه بدن می تواند گلوکز مورد نیاز خود را از چربی و پروتئین نیز تامین کند، علی ایحال توصیه شده که حتماً نیمی از کالری مصرفی بدن از طریق مصرف روزانه کربوهیدراتها تامین شود. همچنین توصیه می شود که از دانه های غلات و میوه به جای شیرینی جات و نوشابه ها برای تامین کربوهیدرات استفاده شود.

در یک رژیم غذائی سالم حداقل نیمی از کالری مصرفی روزانه بدن، از کربوهیدراتها تامین می شود. یک گرم کربوهیدرات، شکر یا نشاسته، دارای ۴ کالری است. ۱ برش نان تست دارای ۱۲ گرم کربوهیدرات است و یک سیب زمینی متوسط تقریباً ۳۵ گرم کربوهیدرات دارد. اگر تمامی کربوهیدراتها دارای ۴ کالری در هر گرم هستند، پس چرا توصیه می شود که برای تامین کربو هیدرات مصرفی روزانه از میوه ها، سبزیجات، مغزهای خوراکی (همچون بادام، فندق و گردو) و انواع نان به جای قند و شکر، شیرینی و نوشابه استفاده شود؟

۴ دیدگاه

  1. غزال ۲ آذر ۱۳۹۲
  2. فائزه ۸ اسفند ۱۳۸۷
  3. mehrankarzari ۱ اردیبهشت ۱۳۸۷
  4. mehrankarzari ۱ اردیبهشت ۱۳۸۷